Torbiel Bakera, niekiedy również nazywana cystą Bakera, umiejscowiona jest pod kolanem. Mimo że uważana jest za chorobę niegroźną, może uszkadz sploty naczyń krwionośnych oraz nerwy. Jest ona łatwo wykrywalna podczas badania palpacyjnego czyli krótko mówiąc poprzez dotyk.

Torbiel Bakera – charakterystyka

Torebka stawowa to gruba struktura, która otacza całe kolano i daje mu „wsparcie”. Jest pokryta specjalną membraną (błona maziowa). Błona maziowa wytwarza płyn stawowy. Płyn ten działa jak smar w obrębie stawu kolanowego i pomaga złagodzić ruch podczas chodzenia.

Torbiel Bakera jest wypełniona płynem i zlokalizowana za kolanem. Nazwa pochodzi od lekarza (chirurga) Williama Baker’a, który po raz pierwszy opisał tą dolegliwość w 1877 r. Niekiedy używa się też nazwy torbiel podkolanowa lub torbiel dołu podkolanowego. Torbiele mogą różnić się wielkością, od bardzo małej do dużej, która mierzy wiele centymetrów. Rzadko cysta Bakera rozwija się na obu kolanach jednocześnie.

Torbiel Bakera najczęściej dotyczy sportowców. Cysta Bakera klasyfikuje się do ganglionów, czyli małych i łagodnych guzków nowotworowych.

Torbiel Bakera – przyczyny

Etiologia torbieli Bakera nie jest dokładnie poznana. Natomiast znane są czynniki zwiększające prawdopodobieństwo jej wystąpienia – często diagnozowana jest u sportowców, u których regularnie są przeciążone stawy czy mają miejsce urazy stawu kolanowego.

Jednak główną przyczyną powstania cysty Bakera jest nadmiar płynu stawowego lub uszkodzenie torebki stawowej. Staw kolanowy ma 2 powierzchnie pokryte chrząstką stawową i połączone ze sobą w sposób ruchomy. Rolą chrząstki stawowej, która pokrywa powierzchnie stawowe, jest zmniejszenie tarcia pomiędzy nimi.

Staw otoczony jest torebką maziową, która wypełniona jest płynem stawowym. Płyn ten odpowiedzialny jest za nawilżanie chrząstek oraz redukcję tarcia pomiędzy kośćmi w stawie podczas chodzenia. Ze względu na rolę płynu stawowego i ograniczoną objętość torebki maziowej zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość płynu stawowego jest niepożądana. Jeśli występuje w nadmiarze, może przeciekać przez uszkodzoną torebkę stawową czy też prowadzić do powstania torbieli.

Z czego zatem może wynikać nadmiar płynu stawowego?

Najczęściej jest to konsekwencja przebytych urazów, kontuzji i stanów zapalnych oraz chorób przewlekłych układu kostno-stawowego. Grupa ryzyka tych dolegliwości jest naprawdę duża. Narażeni są zarówno zawodowi sportowcy to co pisałem wyżej, jak i amatorzy oraz o dziwo dzieci. Dolegliwość ta może też dotykać osoby otyłe czy osoby, które nie mają na co dzień do czynienia z aktywnością fizyczną. Wynika to z tego, że nadmierna produkcja płynu lub uszkodzenie torebki stawowej jest konsekwencją zbyt dużego obciążenia stawu.

Do innych czynników wpływających na tworzenie się torbieli Bakera należą:
  • nadwaga lub otyłość,
  • stany zapalne stawu kolanowego,
  • dna moczanowa,
  • reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
  • przepuklina torebki stawu kolanowego.

Rodzaje torbieli podkolanowej

W zależności od przyczyny powodującej powstawanie torbieli, budowa jej ściany może się znacznie różnić. W związku z tym histopatologicznie można podzielić je na:

zapalne – otoczone bardzo grubą (nawet 8 milimetrową ścianą), o nierównomiernej „kudłatej” strukturze od pokrywających ją fibrynowych wypustek. W ścianie znajdują się m.in. limfocyty, komórki plazmatyczne, histiocyty oraz komórki wielojądrowe. W tym rodzaju torbieli, mogą tworzyć się chrzęstno- i kostno-podobne elementy;

włókniste – mają ścianę dobrze zarysowaną i ograniczoną o grubości 1-2 mm, która ma gładką, błyszczącą powierzchnię wewnętrzną. Ściana jej zbudowana jest z tkanki włóknistej mocno wysyconej hialiną, w której mogą tworzyć się ciała ryżowate;

synowialne – słabiej odgraniczone od otaczających tkanek. Posiadają grubą na 2-5 mm ścianę, mniej błyszczącą, z tworami kosmkowymi. Ściany zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej mniej gęstej, a jej powierzchnia pokryta jest komórkami o sześciennym kształcie.

Objawy torbieli Bakera

Objawy związane z samą cystą podkolanową są bardzo rzadkie, ale jeśli występują, mogą być związane z wielkością i zaawansowaniem torbieli oraz współistniejącym procesem chorobowym i stanem zapalnym stawu kolanowego. Najważniejszymi symptomami mogącymi świadczyć o występowaniu torbieli Bakera są:

  • wyraźnie wyczuwalna pod skórą guzowatość, znajdująca się z tyłu stawu kolanowego,
  • ból kolana nasilający się przy dłuższym chodzeniu i podczas wysiłku fizycznego,
  • zaczerwienienie oraz ocieplenie w okolicach występowania torbieli w dole podkolanowym,
  • obrzęk kolana i uczucie „pełności” w kolanie,
  • ograniczenie zgięcia oraz wyprost stawu kolanowego,
  • w zależności od wielkości torbieli, mogą wystąpić drętwienia okolicy łydki (także przy pęknięciu cysty), ból oraz obrzęk podudzia,
  • ograniczenie funkcji kończyny.

Od czego uzależnione jest leczenie?

Po rozpoznaniu, które polega na badaniu palpacyjnym, podczas którego stwierdza się obecność guzka pod kolanem z tyłu nogi, oraz badaniu ultrasonograficznym (USG), które wykonuje się w celu dokładnego określenia charakteru zmian, lekarz podejmuje decyzję o metodzie leczenia, optymalnej dla pacjenta.

Leczenie torbieli Bakera uzależnione jest od stopnia zaawansowania guzka i przede wszystkim jego rozmiarów. Zdarza się, że torbiel wchłania się samoistnie, wówczas leczenie jest zbędne. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, a torbiel będzie powodowała dyskomfort bólowy, zalecane jest stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, których celem, oprócz minimalizacji bólu, jest również zmniejszenie stanu zapalnego oraz obrzęku.

Leczenie domowe torbieli Bakera opiera się głównie na stosowaniu okładów na obolałe, nabrzmiałe kolano, stosowanie kul odciążających staw kolanowy oraz zakładanie pończoch uciskowych, które zmniejszają obrzęk. Jeśli torbiel powstała z przeciążenia stawu, konieczne jest ograniczenie wysiłku fizycznego, jeśli jednak przyczyną jest nadmierna masa ciała, należy wdrożyć odpowiednią dietę odchudzającą.

Rehabilitacja przy torbieli Bakera polega na: ćwiczeniach wzmacniających mięśnie, krioterapii (leczeniu zimnem), laseroterapii, leczeniu polem magnetycznym, jonoforezie oraz leczeniu ultradźwiękami.

Rzadziej stosuje się ostrzykiwanie torbieli kortyzolem i zakładanie drenażu. Jednak po takich zabiegach bardzo często zdarza się, że zmiana znowu odrasta.

Operacja torbieli Bakera jest skuteczną metodą usunięcia zmiany. Najczęściej wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, a pacjent opuszcza placówkę medyczną w dniu zabiegu. Pielęgnacja operowanego miejsca polega na dezynfekowaniu rany i regularnej zmianie opatrunku. Zazwyczaj lekarz wykonujący zabieg bandażuje kolano, niekiedy zakłada również szynę. W celu zamknięcia rany zakłada się najczęściej szwy samowchłanialne, niewchłanialne zaś są zdejmowane po około dwóch tygodniach.

W przypadku poważnej choroby, która przyczynia się do powstania torbieli, np. reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), w pierwszej kolejności należy leczyć przyczynę, a później usuwać zmianę. Inne postępowanie może doprowadzić do poważnych powikłań. Leczenie RZS jest wieloetapowe i długotrwałe. Jest to jedna z chorób autoimmunologicznych. Podobnie jak w przypadku niedoczynności tarczycy, możliwe jest zahamowanie jej rozwoju i stabilizacja, niemożliwe jest jednak pełne wyleczenie.

Możliwe powikłania

Powikłania w przypadku torbieli Bakera występują bardzo rzadko, ponieważ zazwyczaj jest ona małych rozmiarów. Jeśli jednak osoba z taką zmianą zauważy u siebie nasilający się ból, odrętwienie lub osłabienie w kończynie dolnej, rosnący obrzęk czy zaburzenia w oddychaniu, powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza, ponieważ mogło dojść do uszkodzenia naczyń krwionośnych oraz nerwów zlokalizowanych pod kolanem. Takie same objawy mogą pojawić się po zabiegu operacyjnym usunięcia torbieli Bakera.