Wypadanie dysku międzykręgowego….a właściwie dlaczego dysk nie może wypaść?
Zapewne są Wam znane powiedzenia „wypadł mi dysk ”, ” fizjoterapeuta nastawił mój dysk na właściwe miejsce”, „bolą mnie plecy czy możesz mi wstawić dysk”. Zazwyczaj o wypadaniu dysku mówimy w sytuacji, gdy w czasie nagłego ruchu czy schylenia, odczujemy silny ból w plecach. Mam wrażenie, że powiedzenie te jest bardzo głęboko zakorzenione w naszym języku. Próba walki z nim jest lekko mówiąc… trudna. Wiąże się to z brakiem wiedzy i dlatego powstał ten wpis aby uświadomić moich pacjentów czy dysk może wypaść. Większość pacjentów rzeczywiście ma wyobrażenie, że dysk międzykręgowy jest delikatną strukturą, która nagle wychodzi z przestrzeni między kręgami i zaczyna boleć. Nic bardziej mylnego…
Anatomia dysku międzykręgowego
Dlaczego dysk nie może wypaść? Aby to zrozumieć, musimy przyjrzeć się anatomii. Zapewne słyszeliście, że pomiędzy kręgami występują dyski, inaczej zwane krążkami międzykręgowymi. Krążek międzykręgowy zasadniczo składa się z dwóch części, centralnie położonego jądra miażdżystego oraz otaczającego pierścienia włóknistego. Krążki położone są pomiędzy trzonami kręgowymi (krążek przymocowany jest do trzonu stabilnymi włóknami dochodzącymi do chrząstki szklistej) i razem z nimi tworzą jednostki ruchowe kręgosłupa. Połączenie to jest bardzo wytrzymałe, nawet w czasie oddziaływania dużych sił zewnętrznych. Dodatkową stabilizację krążka od strony przedniej i tylnej zapewniają pasma więzadeł podłużnych, które mieszają się z włóknami pierścienia włóknistego. Krążki znajdują się pomiędzy większością segmentów kręgosłupa, rozpoczynają się na wysokości segmentu C2/C3 a ostatni krążek znajduje się w segmencie L5/S1.
Jądro miażdżyste charakteryzuje się dużą zawartością wody w swojej budowie, nawet do 90% (wraz z wiekiem odnotowuje się spadek zawartości wody do około 70%). Wśród innych składników należy wyróżnić: proteoglikany, glikozaminoglikany, komórki chrzęstne oraz tkankę łączną. Jądro stanowi około 40% masy całego krążka. Pozostałe 60% tworzy pierścień, którego budowa opiera się przede wszystkim na włóknach kolagenowych (typu I i II).
Krążek międzykręgowy posiada szczątkowe ukrwienie tylko w okresie noworodkowym (naczynia wnikają przez otwory w obrębie chrząstki szklistej), stopniowo dochodzi do zanikania naczyń, a procesy odżywiania zachodzą na drodze dyfuzji.
Unerwienie krążka obejmuje tylko część zewnętrzną (pierścień włóknisty), która jest zaopatrywana przez gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych (unerwienie czuciowe).
Dysk nie jest strukturą mobilną, włożoną pomiędzy dwa kręgi. Jest tak silnie połączony z kręgami, że nie ma możliwości, żeby „wyskoczył” na zewnątrz.
Jeśli dysk nie wypada, dlaczego boli?
Dysk to struktura zarazem wspaniała, jak i niedoskonała. Jego budowa pozwala zarówno na ruch kręgosłupa, jak i zapewnia jego stabilność. Niedoskonałość dysków sprawia, że często dochodzi do uszkodzeń jego wnętrza. Mikrouszkodzenia w późniejszym etapie powodują, że wewnętrzna część dysku zaczyna się przemieszczać na zewnątrz, co doprowadza do powstania tzw. przepuklin i wypuklin.
Pamiętajmy, że diagnoza dyskopatii nie jest czymś, co powinno spędzać nam sen z powiek. Uszkodzenia w dyskach ma każdy z nas, dlatego, jeśli przeczytacie wynik rezonansu magnetycznego, nie popadajcie w panikę. Badania pokazują, że w wieku 50 lat praktycznie wszyscy mamy mniejsze lub większe schorzenia kręgosłupa. Nie wszystkie jednak powodują ból, a jeśli nawet to zazwyczaj da się z nim walczyć, wykorzystując różne metody fizjoterapeutyczne.
Mechanizmy powstawania bólu pleców nie są proste, a nawet nie do końca poznane. Nie wchodząc w szczegóły, w momencie powstania mikrouszkodzenia lub przeciążenia w obrębie dysku może dojść do silnej reakcji zapalnej. To właśnie ona jest przyczyną bólu i obrzęku. Stan zapalny powoduje podrażnienia biegnącego nieopodal korzenia nerwowego. Dodatkowo zazwyczaj mamy do czynienia z odruchowym napięciem w obrębie mięśni i powięzi. Napięcie może obejmować obszar dookoła zajętego miejsca, a także schodzić niżej do kończyn, obręczy barkowej lub miednicznej. Wtórnie dochodzi do ograniczenia ruchomości w obrębie stawów międzykręgowych. W trakcie stanu zapalnego ból może pojawić się także w nocy, należy jednak pamiętać, że ból nocny jest objawem niepokojącym, który zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Pamiętajmy, że w momencie, gdy przestajemy odczuwać ból, nie oznacza to wcale, że dysk „wskoczył na swoje miejsce”. Pacjenci mają różne sposoby, które przynoszą ulgę. Pozycje ułożeniowe, ciepło, delikatny ruch, poduszka lędźwiowa w samochodzie. Wszystkie te sposoby nie powodują „cofnięcia się wypukliny”. To samo tyczy się manipulacji kręgosłupa potocznie nazywanych nastawianiem kręgosłupa. Jeśli fizjoterapeuta wykona manipulacje, nasz kręgosłup czy dysk wcale nie został „nastawiony”. Zmniejszenie bólu jest wynikiem zwiększenia ruchomości stawu międzykręgowego i odruchowego zmniejszenia napięcia mięśni.
